Οι Άγιοι Νεομάρτυρες Χρίστος και Πανάγος οι εν Γαστούνῃ

Μέχρι πριν 9 χρόνια η Ηλεία εστερείτο ντόπιων Αγίων, οι οποίοι έζησαν ή συνέδεσαν με κάποιον τρόπο την ζωή του με την εκκλησιαστική αυτή περιφέρεια. Το 2005, προφανώς χάριτι Θεού, ήρθε στο φως στην Ρουμανία το μοναδικό αντίγραφο του συναξαρίου και της ασματικής ακολουθίας των ξεχασμένων Νεομαρτύρων Χρίστου του Ιερέα και Πανάγου, που μαρτύρησαν δι' αποκεφαλισμού το 1716, αρνούμενοι να ασπασθούν τον μωαμεθανισμό (Ιωάννη Γ. Χατζή, Zαχαρία Καραντινού Ακολουθία και Συναξάρι των Νεομαρτύρων Χρίστου και Πανάγου των εκ Γαστούνης (1716). Εκδόσεις Κάλαμος, Αθήνα 2005).

Με τις προσπάθειες της Μητρόπολης ανακαλύφθηκαν όλο και περισσότερα στοιχεία για τους Αγίους αυτούς, με αποκορύφωμα την ανακάλυψη μικρού τμήματος λειψάνου του Αγίου Πανάγου. Όπως ανακοινώθηκε σε τιμητική εκδήλωση στην Γαστούνη το 2010 από τον εφημέριο του ναού του Αγίου Νικολάου της ίδια πόλης, σε παλαιά ξύλινη λειψανοθήκη (που είχε ξεχαστεί στο σκευοφυλάκιο του ναού και καταστράφηκε από την παλαιότητα) μεταξύ άλλων ιερών λειψάνων βρέθηκε και ένα μικρό οστό καλυμμένο με κερί. Όταν αφαιρέθηκε το κερί αποκαλύφθηκαν χαραγμένες πάνω στο οστό οι λέξεις: "Πανάγος. Ήλις" και η χρονολογία "1716". Έγινε τότε προφανής η ταυτότητα του λειψάνου. Τοποθετήθηκε έκτοτε σε νέα λειψανοθήκη και λιτανεύεται κάθε χρόνο κατά την εορτή των Αγίων, στις 9 Μαρτίου.

Οι σωροί των Αγίων δεν έχουν εντοπιστεί, αφού μετά το μαρτύριό τους ενταφιάστηκαν εντός του Ιερού Βήματος του παλαιού ναού του Αγίου Νικολάου Γαστούνης. Ο ναός αυτός κατεδαφίστηκε προ δεκαετιών (όταν η ύπαρξη των δύο Νεομαρτύρων ήταν ακόμη ξεχασμένη) και στην θέση του βρίσκεται σήμερα η πλατεία της πόλης. Βέβαια, στο σημείο του Ιερού Βήματος υπάρχει ως σήμερα η Αγία Τράπεζα του παλαιού ναού, που υποδεικνύει και τον τάφο των Αγίων.

Προς το παρόν δεν υπάρχει εικόνα των Ηλείων Νεομαρτύρων. Κατά την λιτάνευση του ιερού λειψάνου του Αγίου Πανάγου χρησιμοποιείται η εικόνα των "Ἁγίων Νεομαρτύρων τῶν μετὰ τὴν Ἄλωσιν ἀθλησάντων".

Η εικόνα από το εσωτερικό της λειψανοθήκης του Αγίου Πανάγου.

Οἱ Ἅγιοι Νεομάρτυρες οἱ μετὰ τὴν Ἄλωσιν τῆς Κωνσταντινούπολης.
Εικόνα που χρησιμοποιείται ελλείψει άλλης των δύο Ηλείων Αγίων. 

Η λειψανοθήκη του Αγίου Πανάγου
πάνω στο Αγία Τράπεζα του παλαιού ναού.
(Από την δέηση κατά την διάρκεια
της λιτάνευσης του λειψάνου, Σάββατο 8/3/2014)

Η επιστροφή του λειψάνου και της εικόνας
στον ναό του Αγίου Νικολάου (8/3/2014)