Δανείζομαι τα λόγια του Φώτη Κόντογλου για να περιγράψω την τόσο αγαπητή στην λαϊκή ευσέβεια μορφή του προφήτη Ηλία, που με την προβιά και τα ανακατεμένα του μαλλιά φυλάει τις κορυφές των βουνών.
Ὁ προφήτης Ἠλίας εἶναι πολὺ τιμημένος ἀπὸ ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες. Ὅπου νὰ πᾶς θὰ δεῖς ρημοκλήσια του ἀπάνω στὶς κορφὲς τῶν βουνῶν, ἀπὸ τὰ μικρὰ ὡς τὰ μεγάλα. Ὁ ἅγιος Νικόλας φυλάγει τὴ θάλασσα κι᾿ ὁ προφήτης Ἠλίας τὰ βουνά. Μέσα στὰ ρημοκλήσια τοῦ εἶναι ζωγραφισμένος ἀπὸ κείνους τοὺς παληοὺς μαστόρους σὰν τσομπάνος μὲ τὴ φλοκάτα, μὲ μαλλιὰ καὶ γένια ἀνακατεμένα καὶ στριφτὰ σὰν ἀγριόπρινος, γερακομύτης σὰν ἀητός, μὲ μάτια φλογερά. Κάθεται ἀπάνω σὲ μιὰ πέτρα, μπροστὰ σὲ μιὰ σπηλιά, σὰν τὸ ὄρνιο στὴ φωλιά του. Ἔχει ἀκουμπισμένο τὸ κεφάλι του στὴν ἀπαλάμη του, καὶ κοιτάζει κατὰ πίσω, σὰν νὰ ἀκούγει τὴ φωνὴ τοῦ Θεοῦ ποὺ τοῦ μιλᾶ μέσα σὲ κεῖνα τὰ ἄσπλαχνα κράκουρα. Ἀπὸ πάνω του πετᾶ ὁ κόρακας μ᾿ ἕνα κομμάτι κρέας, καὶ χυμίζει κατὰ κάτω νὰ τοῦ τὸ δώσει. Ὅπως εἶναι ζωγραφισμένος μέσα στὸ ρημοκλήσι του, θαρρεῖς πὼς βρίσκεσαι ἀληθινὰ μέσα στὴ σπηλιά του, καὶ ἀκοῦς τὸν ἀγέρα ποὺ βουΐζει στὰ χορτάρια καὶ τὰ ὄρνια ποὺ κράζουνε κόβοντας γύρους ἀπὸ πάνω ἀπὸ τὸ βουνό. Κανένα παμπάλαιο θυμιατήρι εἶναι κρεμασμένο δίπλα τοῦ ἀπάνω στὸν καπνισμένον τοῖχο, κανένα κερὶ σβηστὸ στέκεται μπηγμένο στὸν ἄμμο σ᾿ ἕνα μανουάλι βουνίσιο σὰν τὸν ἅγιο ποὺ εἶναι ὁ νοικοκύρης ἐκείνου τοῦ ρημοκλησιοῦ. Κάθε χρόνο, στὶς 20 Ἰουλίου, ἔρχουνται ἀποβραδὺς οἱ χριστιανοὶ ἀπὸ τὸ χωριὸ μὲ τὸν παπά, καὶ τὸν προσκυνᾶνε τὸν προφήτη Ἠλία, ἀνάβουνε τὰ καντήλια, θυμιάζουνε, καὶ ψέλνει κανένας γέρος καὶ λέγει τὰ στιχηρὰ τῆς μνήμης του, καὶ κεῖνος ἀκούγει μὲ τὸ ἄγριο κεφάλι του ἀκουμπισμένο στὸ χέρι του, κι᾿ ὁ κόρακας βαστᾶ τὸ ἴσιο μὲ τὴ βραχνὴ φωνή του: «Χαίροις ἐπίγειε Ἄγγελε καὶ οὐράνιε ἄνθρωπε, Ἠλία μεγαλώνυμε. Χαίροις Ἠλία ζηλωτά, τῶν παθῶν αὐτοκράτωρ. Ὢ τοῦ θαύματος! Ὁ πήλινος ἄνθρωπος, οὐρανοὺς τοῦ βρέχειν ὑετὸν οὐκ ἔδωκεν, καὶ οὐρανοὺς ἀνατρέχει ἐν πυρίνῳ ἄρματι». Καὶ τὴν ἄλλη μέρα, ἅμα τελειώσει ἡ λειτουργία, φεύγουνε οἱ ἄνθρωποι, κι᾿ ὁ Ἠλίας κάθεται πάλι ὁλομόναχος «μονώτατος», βουβός, τυλιγμένος στὴν προβιά του, σὰν ἀγιούπας κουρνιασμένος. Χιλιάδες χρόνια κάθεται ἔτσι, ἄλλες πολλὲς θὰ κάθεται, «ἕως τοῦ ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανή».
(Φώτης Κόντογλου, Ασάλευτο Θεμέλιο. Αθήνα Εκδόσεις Ακρίτας 1996)
 |
| Λεπτομέρεια εικόνας (κάτω δεξιά η πλήρης εικόνα) Μονή Σινά, 13ος αι. |
 |
| Μανουήλ Πανσέληνος, περ. 1290. Τοιχογραφία στο Πρωτάτο Καρυών Αγίου Όρους. |
 |
| Μιχαήλ Δαμασκηνός, β΄ μισό 16ου αι. Mονή Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος. |
 |
| Θεόδωρος Πουλάκης, β΄ μισό 17ου αι. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθήνας. |
 |
| Τοιχογραφία του 17ου αιώνα. Ι. Ν. Αγ. Γεωργίου Ακραιφνίου. |
 |
| Μουσείο του Ιερού Ναού Προφήτη Ηλία Πυλαίας Θεσσαλονίκης. |
 |
| Τοιχογραφία στον Ναό Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Αρεόπολη Μάνης. |
 |
| Τοιχογραφία στον ναό Προφήτη Ηλία. Αρεόπολη Μάνης. |
 |
| Φορητή δίζωνη εικόνα της ενορίας Ηράκλειας Ηλείας. Κάτω αριστερά ο προφήτης Ηλίας. |
 |
| Αγιογράφος Θεόκλητος Τσαλπατούρος, περ. 1890. Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ηράκλειας. Στο κέντρο ο προφήτης Ηλίας ανάμεσα στους προφήτες Δανιήλ (δεξιά) και Γεδεών (αριστερά). |
